Engin Yayınları, Mehmet Hengirmen tarafından kaleme alınan Yabancılar İçin Türkçe Dilbilgisi adlı eserin Arapça versiyonunu, Kavâ‘id el-Luğa et-Turkiyye li Ğayr en-Natıkîne Bihâ adıyla yayınladı. Mehmet Hakkı Suçin tarafından çevrilen kitap, Arapçaya çevrilen ilk Türkçe dilbilgisi kitabı özelliği taşıyor.

Kitap, yabancı dil olarak Türkçeyi öğrenen Araplar için temel bir başvuru eseri niteliğinde olup Türkçenin dilbilgisini ayrıntılı bir şekilde incelemiştir. Konular, sistematik bir düzen içinde sunulmuş, çok sayıda örnekle desteklenmiştir. Örnek cümlelerin özenle seçilmiş olduğu hemen göze çarpmakta ve gramer öğretimi çerçevesinde Türkçe gramer konularının sunulduğu dikkati çekmektedir. Gramer konuları ile Türkçe örneklerin Arapça açıklamaları, çevirmen tarafından hedef dil okuyucusunun dil zevklerine uygun bir şekilde Arapça’ya aktarılmış, gerek konu başlıkları gerekse Türkçe dilbilgisi terminolojisinin Arapça eşdeğerlikleri ustaca sağlanmıştır. Öte yandan her gramer konusunun sonunda, o konunun can alıcı noktalarına yer veren bir de özet eklenmiştir. Kitabın estetik kapak dizaynı ve konuların görsel tasarımı da ilgi çeken unsurlardandır.

Kitaptaki konular belirli bir sistemle kolaydan zora, basitten karmaşığa doğru bir çizgi takip etmektedir. Birinci bölümde, Türkçe sesbilim (fonetik) ile ilgili dilbilgisi konuları ele alınmış; Türkçenin sesleri, ses değişmeleri, ünlüler ve ünsüzler gibi konular ayrı ayrı zengin örneklerle anlatılmıştır.

İkinci bölümün konusunu, biçimbilim (morfoloji) oluşturmaktadır. Bu bölümde sözcük türleri, ad ve sıfat tamlamaları, adıllar, belirteçler, ilgeçler, bağlaçlar ve ünlemler anlatılmış, daha sonra eylemlerin yapısı, eylem kipleri, eylem çekimleri ile zamanlar ele alınmış ve anlatımı kolaylaştıran tablolarla desteklenmiştir. Ayrıca aynı bölümde Türkçenin ekleri çok yönlü fonksiyonlarıyla ele alınmıştır. Özellikle bu bölümde, genel olarak da kitabın tamamında, öğrencinin dikkatini çekmek üzere konunun ilgili kısmının koyu harf karakteriyle verilmesi, kitaba daha pratik bir formasyon kazandırmıştır.

Sözdizimi (sentaks) konusu, kitabın üçüncü bölümünde yer almaktadır. Burada cümle bilgisi, cümlenin öğeleri, cümle çeşitleri üzerinde durulmakta, cümle dizini ile ilgili veriler, şematik formülasyonlarla klişeleştirilerek edinimi kolaylaştırmaktadır.

Kitaba, çevirmen tarafından önce Arapça-Türkçe, ardından Türkçe-Arapça terimler sözlükçesi eklenmiştir. Özellikle bu bölüm, kitabı gerek akademik, gerekse profesyonel anlamda Arapça öğretimi alanında uzmanlaşmış Türkler için de cazibeli hâle getirmektedir. Bu nedenle Türkçe öğrenen ve öğreten Arapların yanısıra, Arapça öğrenen ve öğreten Türkler de kitabın hedef kitlesidir.

Kaynak: Yüksel, Azmi (2003). Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 3 (10), ss. 167-168

Prof. Dr. Azmi Yüksel Sayfası